Trẻ tăng động giảm chú ý là một trong những rối loạn phát triển thường gặp. Việc trẻ quá hiếu động khiến không ít các bậc cha mẹ cảm thấy mệt mỏi trong việc chăm sóc và dạy dỗ. Bài viết dưới đây sẽ cung cấp các thông tin giúp bạn hiểu hơn về chứng rối loạn tăng động giảm chú ý ở trẻ và cách khắc phục hiệu quả.
Khái niệm tăng động giảm chú ý
Tăng động giảm chú ý là một loạt các rối loạn tâm thần thuộc loại phát triển thần kinh. Trẻ mất tập trung, khó kiểm soát hành động của bản thân, thường xuyên phấn khích hay không thể ngồi yên một chỗ.
Nguyên nhân
Trẻ mắc hội chứng này thường có những điểm chung đó là thiếu hụt chức năng điều hành của não bộ, bởi 1 số nguyên nhân sau:
Gặp bất thường về cấu trúc não
Kích thước của một số khu vực vỏ não trước trán, vùng nhân đuôi, tiểu não ở trẻ mắc chứng tăng động có một sự khác biệt nhỏ hơn so với bình thường.
Do thiếu hụt chất dẫn truyền thần kinh trong não
Chủ yếu thiếu GABA (gama amino butyric acid), đây là một chất dẫn truyền ức chế vô cùng quan trọng.
Yếu tố di truyền
Nếu tiền sử gia đình từng có người bị mắc chứng tăng động giảm chú ý thì trẻ sinh ra sẽ có tỷ lệ mắc hội chứng này cao hơn. Trong một cặp song sinh nếu một trẻ bị tăng động thì có đến 90% trẻ còn lại cũng có thể bị chứng bệnh này.
Bên cạnh đó, một số yếu tố có thể làm tăng nguy cơ mắc hội chứng ở trẻ như: Tỷ lệ mắc ở bé trai cao hơn bé gái, chế độ ăn thiếu hụt các dưỡng chất (acid béo, kẽm, nhạy cảm với đường).
Yếu tố khác
Nếu trong quá trình mang thai, mẹ làm dụng rượu, bia, ma túy, thuốc lá hoặc trẻ bị nhẹ cân khi sinh, tiếp xúc với chì trước 6 tuổi thì nguy cơ trẻ mắc chứng rối loạn sẽ cao hơn những trẻ khác.
Dấu hiệu điển hình của trẻ tăng động giảm chú ý
Nếu chú ý, cha mẹ sẽ nhận thấy trẻ tăng động thường có một số dấu hiệu riêng biệt và khác hoàn toàn so với những trẻ hiếu động thông thường. Dưới đây là một số dấu hiệu điển hình.
Trẻ hiếu động quá mức
Dấu hiệu đầu tiên của tăng động và cũng là dấu hiệu dễ nhận biết nhất đó là sự hiếu động, nghịch ngợm thái quá. Trẻ có thể nghịch mọi thứ, ở mọi lúc, mọi nơi, không để tay chân nghỉ ngơi.
Trẻ cảm thấy khó chịu khi phải ngồi yên một chỗ, thích chạy nhảy, vận động khắp nơi mà không cảm thấy mệt. Trong lớp, trẻ tăng động cũng không ngừng cựa quậy, làm ồn, gây ảnh hưởng đến cô giáo và các bạn xung quanh.
Trẻ hiếu động quá mức có thể là dấu hiệu bị tăng động
Kém tập trung chú ý
Một dấu hiệu nữa của trẻ tăng động đó là sự thiếu tập trung, lơ đãng, không chú ý những gì đang diễn ra xung quanh. Ngay cả khi nói chuyện với bố mẹ, thầy cô hay bạn bè, trẻ cũng thiếu tập trung và thường không nhớ chủ đề của cuộc trò chuyện.
Cụ thể, dấu hiệu trẻ tăng động giảm chú ý được thể hiện như sau:
- Trẻ gặp khó khăn trong việc lắng nghe, làm theo hướng dẫn hoặc thực hiện một việc gì đó trọn vẹn
- Trẻ thấy thích nhiều thứ nhưng không được lâu
- Không đủ kiên trì hoặc thường bỏ dở hoặc quên việc đang làm
- Rất dễ bị phân tâm dù chỉ nghe tiếng động nhỏ hay một đồ vật đặt trước mặt
Sự thiếu tập trung, chú ý gây ảnh hưởng đến quá trình học tập, tiếp thu của trẻ tăng động so với bình thường. Trẻ có thể bỏ qua bài giảng trên lớp, không nhớ cần làm gì khi về nhà, dẫn đến kết quả học tập kém, không theo kịp các bạn cùng lớp.
Trẻ hay cáu giận, dễ nổi nóng
Trẻ tăng động thường dễ cáu giận, nổi nóng và khó kiềm chế được cảm xúc của bản thân. Chính vì vậy, trẻ thường cáu gắt, giận hờn vô cớ, dẫn đến xô xát, đánh bạn hoặc chính những người thân trong gia đình. Điều này khiến trẻ bị cô lập, xa lánh và không có bạn bè bên cạnh.
Trẻ hay cáu giận, dễ nổi nóng
Trẻ bất cẩn, hấp tấp, vội vàng
Một trong những dấu hiệu tiếp theo của trẻ tăng động giảm chú ý là tính bất cẩn, hấp tấp, vội vàng và không quan tâm đến hậu quả của việc mình làm. Trẻ rất khó chờ đến lượt của mình, thường trả lời khi người khác chưa hỏi xong hoặc phá đám khi các bạn đang chơi đùa.
Sự vội vàng, hấp tấp cũng khiến trẻ mắc lỗi khi làm bài tập hoặc thực hiện những công việc dù đã được nhắc nhở nhiều lần. Tuy nhiên, điều này không có nghĩa là trẻ lười hay kém thông minh.
Trẻ chậm nói
Chậm nói hoặc trẻ chậm phát triển ngôn ngữ là một dấu hiệu rối loạn tăng động giảm chú ý. Theo các nghiên cứu, vùng thùy trán – nơi quyết định đến việc tạo ra lời nói ở trẻ tăng động giảm chú ý thường nhỏ hơn, lượng máu được vận chuyển đến thùy trán cũng ít hơn. Ngoài chức năng ngôn ngữ, thùy trán còn là nơi kiểm soát các chức năng khác như hành vi, lập kế hoạch, động lực, trí nhớ ngắn hạn và duy trì sự tập trung. Do đó, đây là dấu hiệu điển hình ở trẻ tăng động giảm chú ý. Theo các chuyên gia, chậm nói có thể biểu hiện ở việc trẻ chưa nói được số lượng từ mà độ tuổi cần đạt được, hoặc chưa biết dùng từ dùng câu đúng hoàn cảnh, thậm chí trẻ trước đây đã có thể nói được nhưng khả năng ngôn ngữ bị mai một dần đi, hay còn gọi là “thoái triển ngôn ngữ”. Nếu tình trạng này không được cái thiện, mức độ tăng động giảm chú ý của trẻ sẽ diễn tiến nặng hơn.
Trẻ tăng động giảm chú ý, cha mẹ cần phải làm gì?
Trên thực tế, trẻ tăng động giảm chú ý gặp rất nhiều khó khăn trong việc học tập, giao tiếp và cuộc sống sinh hoạt hàng ngày. Vì vậy, cha mẹ cần quan tâm đúng mức và can thiệp sớm giúp trẻ hòa nhập với cộng đồng. Dưới đây là một số gợi ý giúp cha mẹ dạy trẻ tốt hơn:
Lên kế hoạch cụ thể
Cha mẹ cần lập kế hoạch cụ thể, chi tiết cho từng hoạt động trong ngày mà trẻ cần làm, từ lúc thức dậy, đánh răng, rửa mặt, đi học… đến khi lên giường đi ngủ. Đồng thời bố trí người hỗ trợ theo từng hoạt động chuyên biệt vào đúng khoảng thời gian quy định. Ví dụ: mẹ phụ trách cùng bé đánh trăng, rửa mặt vào lúc 7h sáng, ông đưa bé đi học vào 8h sáng, bố cùng bé chơi thể thao vào 5h chiều, mẹ cùng bé đọc sách vào 8h tối. Biện pháp này sẽ giúp trẻ tập trung, chú ý và rèn luyện thói quen tổ chức, sắp xếp công việc hàng ngày.
Thưởng phạt rõ ràng
Khi trẻ hoàn thành công việc, cha mẹ đừng quên khen ngợi để khích lệ sự cố gắng, nỗ lực mà trẻ đã đạt được. Khuyến khích trẻ thực hiện những hành động đúng qua đồ chơi, sách, truyện… cũng là một gợi ý mà bạn nên tham khảo.
Ngược lại, khi trẻ làm sai bạn cần nhắc nhở ngay . Tuy nhiên, cần tuyệt đối không được dùng đòn roi vì sẽ có tác động ngược lại, thậm chí khiến trẻ dễ cáu giận, nổi nóng.
Thưởng phạt rõ ràng khi trẻ làm đúng – làm sai
Giúp trẻ vui tươi hơn
Trẻ tăng động thường rất dễ mất tập trung, dù chỉ nghe thấy tiếng động nhỏ hoặc tiếng chân người bước qua cũng khiến trẻ chú ý, phân tâm và quên bản thân đang làm gì. Chính vì vậy, phụ huynh cần tạo không gian thật yên tĩnh, không có đồ vật xung quanh và tránh những tiếng ồn nhằm hạn chế sự phân tâm, giúp trẻ chú ý học hơn.
Đồng thời, cha mẹ có thể dùng đồng hồ bấm giờ để đưa ra khoảng thời gian cố định cho trẻ làm một nhiệm vụ gì đó. Hay lên lịch nghỉ ngơi giúp trẻ cảm thấy thư giãn và thoải mái hơn.
Chơi với trẻ giúp trẻ vui vẻ hơn
Trò chuyện với trẻ mỗi ngày
Thường xuyên trò chuyện với trẻ mỗi ngày là cách tốt nhất để gắn kết tình cảm giữa cha mẹ và con cái. Cha mẹ cần thường xuyên tâm sự, hỏi han về những khó khăn trẻ gặp phải. Từ đó, xây dựng kế hoạch can thiệp và xử lý một cách đúng nhất.
Bên cạnh đó, phụ huynh cũng nên khuyến khích trẻ tham gia các hoạt động tập thể, rèn luyện sự kiên nhẫn và gắn kết với các bạn khác.
Trẻ tăng động giảm chú ý cần được sự quan tâm, chăm sóc đặc biệt từ cha mẹ. Trên đây là những thông tin hữu ích chúng tôi mong muốn, những gia đình đang có trẻ không may mắc hội chứng rối loạn tăng động giảm chú ý nắm rõ. Để điều chỉnh hành vi cho trẻ, giúp trẻ nhận thức và sớm hòa nhập với cuộc sống xung quanh.